De waarde van gelijke zorg

De waarde van gelijke zorg

Het rapport van het Centraal Planbureau 'De prijs van gelijke zorg' gaat uit van een vergelijking tussen de levenslange kosten voor zorg van verschillende groepen in de samenleving. De groepsindeling is gemaakt op basis van het opleidingsniveau. Het resultaat van de vergelijking is tamelijk voorspelbaar: mensen met een verstandelijke handicap kosten het meest en betalen het minst. De hoogst opgeleiden betalen het meest en kosten het minst. In de media is het rapport besproken alsof het waarschuwt voor de grenzen van de solidariteit. Vooral de twee trendanalyses in het rapport, die de kostenstijging bij ongewijzigd en gematigd gewijzigd beleid tot 2040 laten zien, geven de indruk alsof die grens spoedig zal zijn bereikt. Tijd voor een ethische reactie.

Solidariteit als waarde

Het zorgstelsel dat wij nu kennen is samengesteld uit een aantal financieringscompartimenten: basiszorg, aanvullende zorg, inkomensafhankelijke premie ZWV en premie AWBZ. In het rapport worden die compartimenten op één hoop gegooid. Dat is jammer, want daarmee verdwijnt de bestaande nuancering in de solidariteit. Solidariteit kent twee belangrijke kenmerken. Het eerste is de wederkerigheid. Iedereen doet op basis van gelijkheid een inleg en als iemand iets overkomt, dan krijgt zij of hij daarvoor de afgesproken vergoeding van zorgkosten. Die solidariteit als wederkerigheid is enkele eeuwen oud en ligt aan de basis van de basiszorg verzekering, maar ook van de risico aanvullende verzekering. De grondgedachte van de wederkerigheid is al terug te vinden in de ethiek van de Romeinen: Do ut des. De tweede vorm van solidariteit graaft dieper en is gebaseerd op de erkenning van de menselijke kwetsbaarheid. Elk mens is een kwetsbaar wezen, gedoemd om eens te gronde te gaan. Ieder mens kan iets overkomen, een dwarslesie, een psychose, een hersenbloeding. Mentale vermogens zijn een waarde waarvan je kunt genieten tijdens je leven, maar zij zijn kwetsbaar. Vandaar dat mensen die niet of niet meer over die vermogens beschikken respect verdienen en hulp. Menselijke bijstand om hun gelijkwaardigheid weer te kunnen beleven. Een daad van mensliefde, die in ons stelsel is vastgelegd in bijvoorbeeld de AWBZ. Beide vormen van solidariteit geven Nederland het aanzien van een samenleving die het wel gaat, waarin het goed toeven is.

De prijs van de waarde

Staat de waarde van de solidariteit op zichzelf? Heeft hij een universeel karakter? Tot voor kort meenden velen van wel. Gelijke toegang tot de zorg was nog onderdeel van de Alma Ata conferentie in 1978: Health for All! Inmiddels weet u beter: gezondheidszorg is onderdeel van een maatschappelijk ruilproces, een dienst zoals andere met een prijskaartje. Met die economische benadering is niets mis, het is een noodzakelijk onderdeel van de samenleving. Gevaarlijk wordt het alleen wanneer alleen de prijs telt, wanneer de economische bepaling absoluut wordt. Prijzen zijn uitdrukking van ruilprocessen, geld heeft zelf geen waarde, het is papier of metaal, en krijgt alleen waarde in de ruil. Het ruilen kan niet voorbijgaan aan de waarde die mensen in zichzelf dragen.

De waarde van gelijke zorg

De waarde van gelijke zorg is dat elk mens waarde heeft, ongeacht geestelijke vermogens. Als de gezonden, sterken zich gaan organiseren, dan leggen de zwakken het loodje. Juist dat beschavingspeil is waardeloos en moet worden vermeden in één van de rijkste landen ter wereld.

Prof.dr. Evert van Leeuwen

Hoogleraar Medische Ethiek, IQ healthcare

< terug naar het overzicht