Een stripboek om mantelzorgers te ondersteunen: helpend of belemmerend?

De directe naasten zijn van grote waarde voor mensen die thuis palliatieve zorg ontvangen. Tegelijk zijn deze mantelzorgers (en vooral hun behoeften of dilemma’s) niet altijd goed zichtbaar voor professionals of vrijwilligers die over de vloer komen. Hoe kan stripkunst bijdragen aan passende ondersteuning?

In hun kwalitatieve studie onderzochten Maaike Haan, Jelle van Gurp, Marjan Knippenberg en Gert Olthuis van IQ healthcare wat bevorderende en belemmerende factoren waren in het gebruik van Naasten, een stripboek over mantelzorg voor een dierbare met kanker of COPD dat eerder in het project werd ontwikkeld op basis van interviewonderzoek. We hielden drie focusgroepen en tussentijdse follow-upgesprekken met mantelzorgondersteuners, vrijwilligers en professionele zorgverleners die het boek op uiteenlopende manieren hadden gebruikt in hun contact met mantelzorgers (totale N=23); en individuele telefonische interviews met mantelzorgers bij wie het stripboek was ingezet (N=4).

De ondervraagden verschilden over de waarde van Naasten als gesprekshulpmiddel. Enerzijds werd het stripboek als een toegankelijk medium, herkenbaar en steunend ervaren, riep het emoties en een vergroot bewustzijn op voor het perspectief van naasten en leidde het in contact met nabestaanden tot waardevolle gesprekken. Anderzijds vonden ondervraagden het boek te sturend, onnodig, of potentieel schadelijk vanwege de confronterende tekeningen. De ondervraagden waren terughoudend in de inzet ervan bij huidige mantelzorgers en benoemden randvoorwaarden zoals een vertrouwensband, aansluiting bij de persoon en setting, voldoende tijd en nazorg. Juist om bewustzijn en aandacht voor het perspectief van naasten te vergroten werd gebruik van het boek in onderwijs aanbevolen. 

Strips zoals Naasten kunnen, onder bepaalde voorwaarden, waardevol zijn als gesprekshulpmiddel met naasten of nabestaanden. Het gebruik ervan in onderwijssituaties kan bijdragen aan een groter bewustzijn onder (toekomstige) zorgprofessionals en vrijwilligers van de behoeften en dilemma’s van mantelzorgers. Zodoende kunnen ondersteuners specifiekere vragen stellen aan de naasten, hun behoeften en dilemma’s van mantelzorgers beter signaleren en daarop afstemmen met gepaste ondersteuning. 

In dit door ZonMw gesubsidieerde project onderzochten we kunst als middel om het gesprek over mantelzorg te openen. Samen met striptekenaars Melanie Kranenburg en Niek van Ooijen maakten we in 2019 de graphic novel ‘Naasten’ op basis van dit interviewonderzoek. Meer weten? Zie www.graphicnovelnaasten.nl.

 

Lees hier het artikel:

Haan, M. M., van Gurp, J. L., Knippenberg, M., & Olthuis, G. (2022). Facilitators and barriers in using comics to support family caregivers of patients receiving palliative care at home: A qualitative study. Palliative Medicine. https://doi.org/10.1177/02692163221093513